درباره کتاب سرچشمه های عرفان

عنوان جذابی دارد کتاب. برای همین و به امید یافتن مطالبی که ریشه های عرفان اسلامی را واکاوی کند بازش کردم. دریغ. تقریبا هیچ مطلب مهمی درباره سرچشمه های عرفان نداشت. مجموعه ای از یادداشت هایی است با موضوعات پراکنده که به زحمت می توان ذیل سرچشمه های عرفان قرار داد، مگر این که طرحی وجود می داشت که اینها را به شکلی به هم ربط می داد یا اشاره ای می کرد که چگونه از این ها سرچشمه های عرفان، که لاید اینجا عرفان اسلامی مطرح بوده، در می آید. وانگهی نوشته فروهر در موارد متعددی از دقت در نقل و وثاقت در منابع هم خالی است و نمی دانم به چه دلیل نویسنده فکر کرده است اینها می تواند از چشم خواننده پوشیده بماند. قسمت نهایی کتاب که در ظاهر بیشترین ارتباط را با موضوع اصلی کتاب دارد بسیار نحیف و ناچیز است و به سرعت و به شکلی شتابزده و البته بدون تحلیل کافی تمام می شود.

از خاطرات احسان نراقی

خاطره های جالبی دارد. قسمت هایی خواندم که به شاه و فردید و شاملو ربط داشت.

محمدرضا شاه در اوایل سلطنت جمعی درست کرده بود که برایش درباره تاریخ و ادبیات حرف بزنند. نراقی نقل می کند که این رویه عوض شد و جایش را همنشینی با افراد لوده گرفت.

فعالیت های فرهنگی درباره خصوصا فرح هم در گوشه و کنار خاطراتش هست. مثلا کمکی که فرح می خواست به شاملو بکند و او را بیاورد به دانشگاه ولی اعتیاد شاملو و تحصیلات ناتمامش مانع بود. می گوید شاملو از ده جا پول می گرفت برای یک پروژه (فرهنگ کوچه) و وقتی از درباره ناامید شد بد و بیراه گفت. در جلسه ای که نراقی با تخصیص بودجه به شاملو مخالفت می کرده، سید حسین نصر از زیر میز به پای او می زده که مخالفت نکن، فرح به این کار اصرار دارد.

فردید هم ظاهرا تا قبل از انقلاب به اسلام بد و بیراه می گفته و ناگهان به انقلاب و اسلام رو کرد و دوستان سابقش که وابسته به پهلوی بودند او را ترک کردند. نراقی به شدت بد از فردید می گوید و البته خالی از حقیقت نیست اما همه حقیقت هم نیست. در جایی اذعان می کند که اطلاعات خوبی داشت اما انسجام نداشت افکارش. البته در مورد فردید مهم ترین مشکلش به نظرم می رسد همین بود که فردید نمی نوشت و فقط سخنرانی می کرد و در سخنرانی اش هم سعی نداشت منظم حرف بزند. در هیچ چارچوبی نمی گنجید و این اندازه چارچوب گریزی قطعا پسندیده نیست بلکه در آن بوی راحت طلبی به مشام می رسد. البته کسی که اطلاعات بیشتر و گسترده تر و دیدگاه انتقادی عمیق تری دارد برایش سخت تر است که در چارچوبی که دیگران انس دارند حرف بزند. من از این دوستان دارم؛ که از قضا به فردید هم ارادت دارند. یک ویژگی این افراد این است که برای بار اول حجم اطلاعات خاصشان و نگاه خلاف مشهورات مخاطب را سر شوق می آرود اما به تدریج پراکنده گویی و قطعیت و قاطعیت ستیزه جویانه ای که از خود نشان می دهند آزاردهنده می شود.

نراقی جامعه شناس و مشاور فرح بود. خاطرات در قالب مصاحبه به همراه چند مقاله در کتابی با عنوان «آزادی» جمع شده اند.

انتخاب موسیقی در گذشته سخت‌گیرانه‌تر بود

در سنت عرفانی برای موسیقی جایگاه خاصی قائل شده‌اند، یعنی آن را از جنس امور ملکوتی و فرامادی دانسته‌اند و چیزی که متعلق به عالم خیال است، نه کاملاً مادی و نه کاملاً روحانی و مجرد است. بین این دو قاعدتاً رابطه‌ای وجود دارد. برای اینکه موسیقی از جنس روحانی و معنویت است و معنویت هم از عالم معنا حکایت می‌کند، بنابراین این دو می‌توانند در هم تأثیر و تأثر داشته باشند.

متن کامل مصاحبه با ایبنا (خبرگزاری کتاب)

ابتذال هنر؛ چالش انسان در جهانی زیاده حیوانی

چیزی که هنرمندی را از هنرمند دیگر و اثری را از اثر دیگر متمایز می‌کند، زیبایی نیست. زیبایی هم وابسته به جهانی است که مطلوب می‌شماریم. هرچه موقعیت مطلوب را نمایان‌تر و پذیرفتنی‌تر به من نشان بدهند، هنرمندترند. چرا از اثری که همه ملاک‌های مقبول فراگیر را به دوش می‌کشد، لذت نمی‌برم؟ چون این که می‌بینم، نشانی از جهان مطلوب من ندارد یا چندان ندارد؛ چه در نفی‌اش و چه در ایجابش.

متن کامل یادداشت در ردنا

انسان در برابر پوچی

درباره سینمایی فورد در برابر فراری

نبرد فورد با فراری وقتی شکل جدی به خود می گیرد که فورد توسط رپیس فراری تحقیر می شود. فورد تصمیم می گیرد به هر قیمتی که شده ماشین مسابقه بسازد و به فراری ثابت کند که اشتباه می کرده است.
این نبرد همیشگی انسان است. وقتی تحقیر می شود خود را به آب و آتش می زند تا ارزش خود را بازیابد. جریان های تمدنی نیز بی نسبت با این حقیقت نیستند! .. تحقیر انسان به دست کلیسا او را به شورش علیه دین و دست یازیدن به چیزی ترغیب کرد که انسان را کرامت بیشتری می بخشید! و آنگاه که ماشین مدرنیته به تدریج همه هویت او را بلعید از این تحقیر بی سابقه به هرچه که در دسترسش بود پناه برد. نه لزوما به دین که به هرچه او را معنایی ببخشد.. قرار متزلزل در وضعیت آشوبناک پست مدرن!

مایلز در میانه مسابقه وقتی به سرعت ۲۴۰ کلیومتر در ساعت (یا همین حدود) می رسد اتفاق متفاوتی می افتد. ناگهان و در اوج هیجان همه چیز در برابر او رنگ می بازد. زمان می ایستد و او می اندیشد: من کی ام و اینجا چه می کنم؟ در میانه جنگیدن برای معنابخشیدن به زندگی اش ناگهان حس رهایی مطلق را می چشد. این تجربه چنان لذت بخش است که وسوسه تکرارش حتا او را به کام مرگ می کشاند!
فورد در برابر فراری جدای از همه جذابیت های سینمایی اش برای من تصویر تمنای معنا از سوی انسانی است که با وجود پیروزی ظاهری در معرض فروپاشی قرار دارد.

زیستن میان جهان‌ها: شعر بهکتی و عارفان کارملیت

این اولین ترجمه من است که در هفت آسمان منتشر می شود. این بررسی به طور خاص با نگاهی به وضعیت­های نمایان این جهان و قلمرو غیب، در تعابیر و نمادهای دو شکل خاص مسیحی و هندو از عرفان به انجام می­رسد؛ «سنت ترزای اویلایی» و «سنت جان صلیبی» از یک سو و «مهادوی» و «باساوانا» از سوی دیگر. در این هر دو سنّت عرفانی خداباور، بین این دو جهان تمایزی حاکم است که تلاش عارف صَرف پیونددادن آنها می­شود. با توجه به این که در حوزه عرفان تطبیقی خصوصا تطبیق عرفان مسیحی و هندو منابع چندانی به فارسی نداریم، امیدوارم این مقاله، مورد استفاده و توجه اهل نظر قرار گیرد.

آدرس مقاله: اینجا

جزیره سگ ها؛ برای بزرگ ترها

دنیای حیوانات همیشه فضای محبوب قصه‌گوها بوده؛ از داستان‌های پانصد سال قبل از میلاد در «کلیله و دمنه» گرفته تا «مزرعه حیوانات جرج اورول در 1945م»؛ نقطه مشترک همه آن‌ها این بوده که هیچ‌کدام واقعا درباره حیوانات نبوده‌اند. .
قصه «جزیره سگ‌ها» محصول 2018 «وِس اندرسون» هم از همین‌دست آثار است. «جزیره سگ‌ها» با قصه‌ای ساده و ابتدایی، و البته حداکثر استفاده از صدا و تصویر به روایتی جهان‌شمول از زندگی انسان در عصر ماشین می‌پردازد؛ زندگی‌ای که از معنا تهی شده است و قهرمان داستان آن را به مردم برمی‌گرداند. .
در این انیمیشن، سگ ها، همچنان که قرار است در زمینه ذهن شرقی به نمادی گیتایی تبدیل شوند، برای انسان ها، معنای زندگی اند؛ قسمت تبعید شده تمدن جدید. هرچند خالق این داستان، نخواسته است از صورت کاملا زمینی این موجودات و تصویر فرومایگی تحمیلی شان، دست بکشد.
.
این، انیمیشنی برای بزرگترهاست برای لذت بردن از رنگ و صدا و فکر کردن درباره جهان و خویشتن.

تقلید متناقض؛ هیپی های در جهان و ایران

 

 

یکی از اتفاقات خوشمزه در بده بستان های فرهنگی، مربوط به هیپی هاست که در غرب، ضد امپریالیسم بودند و نزدیک به کمونیستها و در ایران نماد فرهنگ غربی و مورد نفرت چپ ها.
.

حالاپیش روی شماست: تدبیر معیشت در کتاب و سنت

نوشتن این کتاب یک سال طول کشید و از تاریخی که نقطه را گذاشتم تا وقتی که بالاخره منتشر شود حدود چهار سال زمان گذشت. در این کتاب، اهمیت، مبانی، اسباب و آفت ها در تدبیر معیشت با نگاه به ایات قرآن و روایات معصوین علیهم السلام در 300 صفحه و با ساختاری که حداکثر کارایی را داشته باشد، بررسی شده است. خصوصا در مورد اسباب تدبیر معیشت وسواس زیادی به خرج دادم که دسته بندی مناسبی انجام شود که همه موارد احتمالی را که از چشمم دور مانده است، در بر بگیرند؛ هر چند همه تلاشم را کردم که روایتی باقی نمانده باشد که آن را ندیده ام. 

بررسی ادیان و جنبش‌های معنوی نو پدید

بخشی از کار پژوهش و مطالعه را به معنویت های جدید، همان چیزی که با عنوان عرفان های نوظهور یا عرفان های کاذب می شناسیم، اختصاص داده ام. این موضوع علاوه بر آنکه بسیار جای کار دارد، مظلوم هم هست از این جهت که غالبا رویکردها به بررسی آن دچار سوء تفاهم، سوء روش و سوء نگارش شده اند. تفصیلش بماند. در همین برنامه شعبده شوم در رادیو گفتگو هم به ضرورت های غفلت شده در بررسی معنویت های نوظهور اشاره ای کردم و گذشتم. این برنامه را می توانید از اینجا بشنوید.

 

برما رحمت ببار

خدایا

باران بفرست

بارانی به اندازه که گیاهان زیبا را بر پهنه زمین برویاند

ما را سیراب سازد...

و با خود رحمت بی اندازه تو را بر ما روانه کند.

 ...

چگونه به عده ای برده تبدیل شدیم؟

یک داستان البته تکراری که به جذاب ترین شکل ممکن روایت شده. تسلط تکنولوژی بر سازندگانش. همانقدر هول انگیز که قابل پذیرش!